2000-ci illərdə kosmosa raketlərin göndərilməsi ilə bağlı ən maraqlı ad SpaceX olmuşdur. Bu ona görədir ki, ötən əsrdə yalnız çox böyük dövlətlərin və ya beynəlxalq təşkilatların nail ola bildiklərinə ilk dəfə özəl şirkət nail olmuşdu. Bundan əlavə, kosmosa göndərilən raketləri innovativ üsullarla geri gətirib onları təkrar-təkrar istifadə edərək xərcləri azaltmağa nail olmuşdu. Qısa müddətdə onun açdığı yolu digər özəl şirkətlər də getməyə başladılar. Bu şirkətlərin hamısı çox böyük və güclü şirkətlərdir.Məlum olduğu qədəri ilə SpaceX yarandığı gündən indiki zamana qədər bir çox ilkə imza atan şirkətdir. Biri istisna olmaqla.
O, öz şəxsi start meydançasından orbitə raketlər yerləşdirən ilk şirkət olmayıb. Bu ilkə dünyada çox az insanın məlumat sahibi olduğu Rocket Lab adlı kiçik şirkət müvəffəq olmuşdur.
İlkə imza atan Rocket Lab (RL) şirkəti :
Rocket Lab (RL) Yeni Zelandiyada bir filialı olan Amerikan özəl kosmik şirkətidir. Şirkət Yeni Zelandiyada 2006-cı ildə Peter Beck tərəfindən təsis edilmiş və 2013-cü ildə ABŞ-ın Kaliforniya ştatında baş ofisini açmışdır. Electron test proqramı, 2017-ci ilin mayında, şirkət 2018-ci ilin əvvəlində göstərilən qiymətə 5.7 milyon ABŞ dolları səviyyəsində kommersiya uçuşlarına başladığını elan etdiyi vaxtdan başlamışdır. Mahia yarımadasından (Yeni Zelandiya) raket sınaq uçuşları 25 May 2017 və 21 Yanvar 2018 tarixlərində reallaşdı və ilk kommersiya uçuşu 11 Noyabr 2018 tarixində reallaşmışdır. 16 Dekabr 2018-ci ildə Rocket Lab ilk NASA missiyası olan ELANA proqramını təqdim etdi. Şirkət ilk buraxılışını 2020-ci ildə Virciniyadakı Orta Atlantika Regional Kosmik Mərkəzindən etməyi planlaşdırır. Şirkətin əsas məqsədi CubeSat peykləri kimi kiçik yüklərin orbitə çıxarılması üçün yüngül, kommersiya baxımından səmərəli buraxılış vasitələri(raketlər ) inkişaf etdirməkdir.2010-cu ilin dekabr ayında şirkət ABŞ hökumətindən nanosellitləri orbitlərə çatdırmaq üçün bir vasitə hazırlamaq üçün taktiki kosmik sistemlərin operativ yerləşdirilməsi proqramı çərçivəsində bir müqavilə aldı.
Ātea suborbital zond raketi :
Ātea suborbital zond raketinin ilk buraxılışı 2009-cu ilin sonunda baş tutdu. 60 kiloqram (130 funt) ağırlığında olan 6 metrlik (20 fut) raket, 120 kiloqram (75 mil) yüksəklikdə 2 kq yükləmə üçün hazırlanmışdır. Elmi malların və ya, ehtimal ki, şəxsi əşyaların daşınması üçün nəzərdə tutulmuşdu.Ātea-1, 30 Noyabr 2009-cu ildə Merkuri adalarından birindən müvəffəqiyyətlə çıxarıldı. Raket buraxılışı izlənildi, yük roketinin Karman xəttindən yuxarı qalxması faktı təsdiq edildi.
Electron roket-daşıyıcı raketi :
Electron - Rutherford şirkəti tərəfindən hazırlanan və həm üst həm də alt pillələrinin istifadə olunduğu İki-pilləli daşıyıcı raketdir. Raket 500 kiloqram yüksəklikdəki günəş sinxron orbitinə 150 kiloqrama qədər ağırlıqdakı yükü çatdırmaq gücündədir.Gözlənilən buraxılış dəyəri isə 5 mln. dollardan azdır.
Rezerford mühərrikində qaz generatorundan, genişləndiricidən və ya Forsaj kamerasından deyil, batareyalı elektrik mühərriklərindən unikal qidalanmaya malik nasoslar istifadə olunur.Mühərrik , əsasən , 3D çapdan istifadə edərək , elektron - şüa əriməsi ilə istehsal olunur, nəticədə metal toz təbəqələri yüksək vakuum elektron şüa deyil, lazer ilə əriyir.
2016-cı ilin mart ayına qədər gücü 22 kN (5000 lbs / sq.düym) olan İkinci Rezerford mühərriki atəş testlərindən
keçdi.İlk sınaq uçuşu 25 may 2017-ci ildə 04:20 UTC-də Yeni Zelandiyanın Şimal adasındakı Mahiya yarımadasından keçirildi. Raketin 224 km (140 mil) ətrafında bir hündürlük əldə edildikdən sonra nominal olaraq çalışdı, amma telemetriya itirildi, buna görə də məhv edilməsi barədə qərar məsafə səbəbindən qəbul edildi. Təxminən 224 km (140 mil) bir hündürlüyə çatdıqdan sonra, raket nominal olaraq işləyirdi, lakin telemetriya itirildi, buna görə də aralığa görə onu məhv etmək qərarı verildi.
21 Yanvar 2018-ci il tarixində, saat 01: 43-də, "Still Testing" adlı ikinci uçuş raketi orbitə girdi və Planet Labs və Spire Global müştəriləri üçün üç CubeSats yerləşdirdi. Raket eyni zamanda Günəş işığını əks etdirən 65 paneldən ibarət 1 metr enində karbon lif geodezik sahəsi olan "Humanity Star" adlı əlavə bir peyk yükü daşıdı. "Humanity Star" Yer atmosferinə yenidən girdi və 2018-ci ilin Mart ayında yandı..
11 Noyabr 2018-ci ildə Lisey şagirdləri tərəfindən yaradılan Spire Global, GeoOptics.CubeSat üçün peykləri daşıyan Mahia yarımadasından Electron-un ilk kommersiya buraxılışı (Dragonail prototipi) baş tutdu.
Amerikan şirkəti olan Rocket Lab, Mahia yarımadasındakı (Yeni Zelandiya) başlatma yerindən kiçik peykləri olan Electron daşıyıcı raketini uğurla kosmosa buraxmışdır. Bu barədə Rocket Lab-ın mətbuat xidməti məlumat yayıb.
Dekabr ayının 6-da baş tutan buraxılış yüngül roket-daşıyıcı “Electron” üçün sayca 10-cu oldu.Bu buraxılış zamanı İngiltərə şirkətinə məxsus Alba Orbital və Yapon şirkətinə məxsus ALE kiçik peykləri orbitə göndər
ilib.Bütün kosmik gəmilər yerətrafı orbitdə uğurla yerləşdirilib.
Bu buraxılışda, Roket Lab şirkətinin mütəxəssisləri ilk dəfə olaraq, göndərilən roket-daşıyıcısının ilk pilləsini geri qaytarmaq üçün xüsusi paraşüt sistemindən istifadə etdilər.Hal-hazırda mütəxəssislər birinci pillənin təhlükəsizliyini və sonrakı buraxılışlarda istifadəsinin mümkünlüyünü qiymətləndirmək ilə məşğuldurlar.Electron raketinin ilk mərhələsinin Raket Lab-da təkrar istifadəsi ilə buraxılışların qiymətini əhəmiyyətli dərəcədə azaltmağı hədəfləyirlər. Birinci pillənin hazırlanmasında sərf olunan məbləğ buraxılış vasitəsinin istehsalının ümumi dəyərinin təxminən 70% -ni təşkil edir.
